Projectperiode: 2015-2016
De wijkrenovatie in de Oost-Indische buurt in Leeuwarden intrigeerde beeldend kunstenaar en fotografe Siska Alkema. Met het project Goena Goena verzamelde ze verhalen en herinneringen van bewoners om zo de ziel van de wijk te vangen voordat deze een ingrijpende transformatie onderging. Samen met bewoners maakte Siska kleine betonnen verhalenhuisjes die symbool staan voor verhalen uit de wijk. Naast het creëren van deze huisjes presenteerde Siska in oktober 2016 een verhalenroute door de leegstaande huizen waarin ze samen met de buurtbewoners verhalen heeft vertaald naar muziek, vertellingen, poëzie en beeldende kunst.
Goena Goena is de naam van een oude Javaanse mystiek waarbij men gelooft dat voorwerpen en natuurverschijnselen een ziel hebben. Deze zielen kunnen hun behuizing verlaten en ronddwalen op zoek naar een nieuwe verblijfplaats.
Het Reis-project van Siska staat niet geheel op zichzelf maar maakt onderdeel uit van het overkoepelende community art project ‘Oud Oost Vertelt’, onder leiding van Willy Bergsma. ‘Ik ben zelf ooit ook door een wijkrenovatie vanuit Groningen in Leeuwarden beland’, vertelt Siska, ‘het onderwerp sprak me gelijk aan evenals de buurt’. Ze heeft woningbouwvereniging Elkien benaderd voor een leegstaand huisje als thuishonk voor haar project. Elkien was enthousiast over de projectplannen en heeft daarom Delistraat 33 beschikbaar gesteld.
‘Dat was het huisje van meneer Bakker, een bekende in de wijk en oud-voorzitter van de bewonerscommissie. Meneer Bakker was in de zomer van 2015 plotseling overleden, daarom stond zijn woning al leeg’, vertelt Siska.
Vanuit dit projecthuisje op de Delistraat heeft Siska van mei tot half oktober 2016 verhalen en herinneringen van en over bewoners verzameld met als streven om de rijke geschiedenis van de Oost-Indische buurt door te geven aan de nieuwe wijk en haar toekomstige bewoners.
De sociale doelstelling die Siska met het project had, was om naast het doorgeven van verhalen ook meer contact tussen de bewoners onderling te bewerkstelligen. ‘Toen ik op de sociale kaart van Leeuwarden keek, bleek dat zo’n 60 procent van Leeuwarden Oud-Oost alleenstaand is, niet verwonderlijk gezien de kleine woningen’, legt Siska uit. Meer contact tussen deze soms ook eenzame mensen was iets wat Siska graag met haar project wilde bereiken. Om de buurt van haar project op de hoogte te brengen, is ze als een eerste kennismaking met bonbons langs de deuren gegaan om zichzelf voor te stellen. Ze kreeg een aantal mensen te spreken, maar vaker stond ze voor een dichte deur.
‘Dat was voor mij een nieuw fenomeen, mensen die niet open doen’, vertelt Siska.
Na deze wat stroeve eerste kennismaking besloot ze daarom op eerste kerstdag 2015 een kerstbijeenkomst te organiseren. Dat was haar manier om de bewoners eerst iets te geven, in plaats van direct iets te vragen. In eerste instantie hield ze er rekening mee dat er mogelijk wel 100 man konden komen. ‘Ik twijfelde eerst nog of ik wel bij alle huizen moest flyeren, want straks kwamen ze allemaal!’ Dat scenario bleek gelukkig wel mee te vallen, met uiteindelijk zes mensen die langs kwamen voor een hapje en een drankje. ‘De mensen die er toen waren, zijn ook de mensen die vervolgens bij het project betrokken zijn gebleven, zij vormden mijn kerngroep. En zo af en toe kwam er iemand bij’, licht Siska toe.
Na heel veel praten en het verzamelen van verhalen is het zover, de verhalenroute door de Oost-Indische buurt op zaterdag 22 oktober 2016. De wandeling door steegjes, straten en woningen ging langs huiskamervertellingen, muziek, beeldende kunst, fotografie, dans en poëzie. Het publiek, ongeveer tachtig mensen, verzamelde zich in de Cambuurbar, het startpunt van de wandeling. In verschillende volgorde leggen de groepjes hun route af, elke groep onder begeleiding van een passende gids: een typetje gespeeld door een student van de docent drama-opleiding. Het publiek komt bij (oud)bewoners thuis en luistert naar hun verhalen, andere huizen vullen zich met muziek en dans, ook komen de groepjes langs een foto-expositie van de leegstaande huizen, de afdrukken van schilderijen nog zichtbaar op de kale muren. Op de plek waar zich vroeger de bakkerij bevond wordt het publiek geheel in stijl van de buurt getrakteerd op Indische cake en verhalen over de bakker.
Siska haar eerste stappen in community art smaken naar meer, maar een nieuw project zou ze wel anders willen beginnen.
‘Als je ergens binnenkomt waar de community zich nog helemaal moet vormen, er bijvoorbeeld geen vereniging of commissie is, is het moeilijk en tijdrovend om een groep bij elkaar te krijgen’, legt Siska uit.
In 2017 verschijnt er een boek gemaakt door Siska in samenwerking met journalist Renate Huisman over de Oost-Indische buurt met daarin verhalen en portretten van bewoners, stukjes historie en oude foto’s van de wijk. Voor Siska geldt in ieder geval dat ze ongetwijfeld regelmatig zal terugkeren naar deze voor haar bijzondere plek: ‘Ik voelde me echt helemaal opgenomen in de wijk, ik heb een stukje van mijn hart achtergelaten in de Oost-Indische buurt.’
